بررسی وضعیت عرضه پتاسیم خاک و تأثیر خصوصیات خاک بر آن در استانهای مختلف کشور

پتاسیم دومین عنصر پر مصرف ضروری برای رشد و نمو گیاهان است. این تحقیق به منظور بررسی علل واکنش یا عدم واکنش گیاهان به کودهای پتاسیمی بر اساس ارزیابی قدرت عرضه پتاسیم خاک طراحی گردید. بدین منظور نمونه ها به گونه ای انتخاب شدند که از نظر مقدار پتاسیم قابل استخراج با استات آمونیوم در سه گروه کم با مقدار پتاسیم قابل استخراج با استات آمونیوم (کمتر از 110 میلی گرم بر کیلوگرم)، متوسط (110-200 میلی گرم بر کیلوگرم) میلی گرم بر کیلوگرم، و زیاد (بیشتر از 200 میلی گرم بر کیلوگرم) قرار گیرند تا میزان عرضه پتاسیم خاکها مقایسه گردد. مطالعات کانی شناسی جزء کوچکتراز 002/0 میلی متر خاک ها نشان داد کانی های غالب جزء رس در اکثر خاک های مورد بررسی میکای آبدار، ورمی کولیت و کلریت بودند. نتایج بررسی روابط کمیت- شدت (q/i) در خاکها نشان داد که اگرچه سه گروه خاک از نظر میزان پتاسیم قابل استخراج با استات آمونیوم تفاوت زیادی با یکدیگر داشتند، رفتار منحنیهای q/i آنها تفاوت کمتری را نشان داد. تغییرات پتاسیم قابل جذب خاک براساس مطالعات تثبیت در غلظتهای 0، 60 و 120 میلی گرم در لیتر پتاسیم بررسی گردید. آزمون تجزیه واریانس بین میانگین تثبیت پتاسیم در تیمار صفر با 60 و 120 میلی گرم در لیتر و نیز بین تیمارهای 60 و 120 میلی گرم در لیتر بین گروههای خاک اختلاف معنی داری نشان نداد. سینتیک آزاد شدن پتاسیم با استفاده از محلول تترا فنیل بران سدیم در فاصله زمانی 083/0 تا 192 ساعت مطالعه و معادله های مرتبه ای، دیفیوژن پارابولیکی، الوویچ و تابع توانی برای توصیف سینتیک آزاد شدن پتاسیم خاک مقایسه گردیدند. تجزیه و تحلیل های آماری بین میانگین مقدار پتاسیم آزاد شده پس از 192 ساعت گروه های خاک اختلاف معنی داری در سطح 1 درصد نشان داد. معادلات مرتبه اول، دیفیوژن پارابولیکی و تابع توانی به عنوان بهترین معادلات برای توصیف سینتیک آزاد شدن پتاسیم خاک انتخاب گردید. میزان و سرعت عرضه پتاسیم توسط خاکهای مختلف به ریشه های گیاه ذرت، در آزمایش گلخانه ای به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در 3 تکرار بررسی شد. فاکتوراول شامل 5 نمونه خاک براساس میزان پتاسیم قابل استخراج با استات آمونیوم نرمال و خنثی و فاکتور دوم دو سطح کود پتاسیمی صفر و 150 میلی گرم بر کیلوگرم از منبع کلرور پتاسیم بود . سرعت جذب پتاسیم توسط مدل nst3.0 تعیین گردید. آزمون تجزیه واریانس نشان داد اثر خاک بر سرعت جذب پتاسیم توسط گیاه معنی دار بود. به منظور بررسی اثر جذب گیاهی بر توازن پتاسیم قابل جذب در خاک، فاکتوری به نام تغییرات پتاسیم قابل جذب (?k) بررسی شد. مقادیر ?k در تیمار شاهد خاکهای گروه کم و متوسط منفی بود و نشان دهنده استفاده گیاه از پتاسیمی است که ابتدا در خاک به صورت غیرقابل استفاده وجود داشته است. در حالی که در تیمارهای شاهد و کودی خاکهای گروه زیاد و همچنین در تیمار کودی خاکهای گروه کم?k مثبت و نشان دهنده تثبیت پتاسیم بود. براین اساس عدم واکنش خاکهای گروه کم به آزادسازی پتاسیم غیر تبادلی و عکس العمل گیاه در خاکهای با مقدار پتاسیم قابل جذب زیاد به تثبیت پتاسیم در این خاکها نسبت داده شد. تجزیه و تحلیل مولفه های اصلی بر روی ویژگیهای فیزیکوشیمیایی خاک به منظور شناخت بهتر روابط درونی شان و کاهش متغیرهای آزمایشی انجام شد. نتایج نشان داد 4 مولفه اصلی استخراج شده 40/86 درصد واریانس مجموعه داده ها را توضیح دادند. مولفه 1 ممکن است متغیر قابلیت دسترسی پتاسیم و مولفه 2 توانست یک متغیر شیمیایی را نشان دهد. بزرگترین بار مولفه در مولفه 3 مربوط به کربنات کلسیم معادل و ph بود. تفسیر مولفه 3 چندان ساده نیست. مولفه 4 نیز یک متغیر شیمیایی را نشان می دهد. آزمون کلاستر خاکها نشان داد نمونه های خاک به پنج کلاستر طبقه بندی می شوند.